LIC IPO પહેલાં બીજો મોટો ફેરફાર: સરકારી કંપનીઓમાં જાહેર હોલ્ડિંગનો નિયમ સમાપ્ત થશે, રિટેલ રોકાણકારો માટે આંચકો

દેશની સૌથી મોટી વીમા કંપની ભારતીય જીવન વીમા નિગમ (LIC) ના IPO પહેલા સરકારે બીજો મોટો નિર્ણય લીધો છે. આ અંતર્ગત લિસ્ટેડ સરકારી કંપનીઓમાં લઘુત્તમ જાહેર હોલ્ડિંગનો નિયમ નાબૂદ કરી શકાય છે. સરકારે આ સંદર્ભમાં જાહેરનામું બહાર પાડ્યું છે. રિટેલ રોકાણકારો માટે આ મોટો આંચકો માનવામાં આવે છે.

કંપની રિટેલ રોકાણકારની શ્રેણીમાં પણ આવે છે.

જો કે, કોઈપણ IPO માં જે પણ ભાગ વેચાય છે, તેમાં જે પણ રોકાણકાર આવે છે, તે છૂટક શ્રેણીમાં આવે છે. ભલે તે કંપની હોય. જ્યાં સુધી એલઆઇસીની વાત છે, તે શરૂઆતમાં ઇશ્યૂમાં માત્ર 10% હિસ્સો વેચી શકે છે. તે પછી તે બાકીનો હિસ્સો વેચી શકે છે. તેની પાછળનું કારણ એ છે કે પહેલા નાનો હિસ્સો વેચીને બજારનો મૂડ સમજવો અને તેના મૂલ્યાંકનની સાચી રીતે ગણતરી કરવી.

આ હિસ્સો અનેક તબક્કામાં વેચવામાં આવશે

ઇશ્યૂ પછી, સરકાર તેને ઘણા તબક્કામાં વેચી શકે છે. આગળ જતાં, શક્ય છે કે કંપનીને ઇશ્યૂ કરતા વધારે વેલ્યુએશન મળી શકે અને સરકારને હિસ્સો વેચવા પર વધુ નાણાં પણ મળી શકે. આ કિસ્સામાં, વીમા ક્ષેત્રની એક મોટી કંપનીના ભૂતપૂર્વ એક્ઝિક્યુટિવે જણાવ્યું હતું કે રિટેલ રોકાણકારોને દૂર રાખવાની આ સીધી યોજના છે. જ્યારે જાહેર જનતાનો લઘુતમ હિસ્સો નાબૂદ કરવામાં આવે છે, ત્યારે જાહેર જનતા તેમાં કેવી રીતે ભાગ લેશે? એટલે કે, એલઆઈસી જેવી મોટી કંપનીઓમાં રિટેલ રોકાણકારોને દૂર કરવામાં આવી રહ્યા છે. એટલું જ નહીં, આ પછી મોટી કંપનીઓ કે મોટા રોકાણકારો આવી કંપનીઓમાં શેરધારક બનશે.

મોટા રોકાણકારોને વધુ હિસ્સો મળશે

અધિકારીએ કહ્યું કે અસર એ થશે કે મોટા રોકાણકારોને વધુ હિસ્સો આપવામાં આવશે અને હજારો રોકાણકારોને બદલે માત્ર મોટી સંખ્યામાં રોકાણકારો જ હિસ્સેદાર હશે. LIC ના ઇશ્યૂ પહેલા સરકારનો આ નિર્ણય છૂટક રોકાણકારો માટે કમાણીની મોટી તક ગુમાવી શકે છે.

ઓછામાં ઓછો 25% હિસ્સો જાહેર જનતા પાસે હોવો જોઈએ

અત્યાર સુધી, સેબીના નિયમ મુજબ, કોઈપણ લિસ્ટિંગ કંપનીમાં ઓછામાં ઓછો 25% હિસ્સો જાહેર જનતા પાસે હોવો જોઈએ. 2010 સુધી, આ નિયમ 10%હતો, પરંતુ તે જ વર્ષે તેને વધારીને 25%કરવામાં આવ્યો. જોકે, આ હિસ્સો કંપનીના લિસ્ટિંગના 3 વર્ષમાં થવાનો હતો. પરંતુ LIC IPO ની તૈયારી શરૂ થતાં જ સરકારે તાજેતરમાં સરકારી કંપનીઓ માટે આ નિયમ બદલ્યો છે. નવા નિયમમાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે તેને ત્રણ વર્ષમાં નહીં પણ 5 વર્ષમાં પૂર્ણ કરવાનું રહેશે.

સરકારનો આ બીજો ફેરફાર છે

બીજી વખત સરકાર આ ફેરફાર કરી રહી છે કે સરકારી કંપનીઓ માટે આ નિયમ નાબૂદ કરવો જોઈએ. એટલે કે, એલઆઈસીની સૂચિ પછી, તેમાં જાહેર જનતાના લઘુતમ હિસ્સાનો કેસ ન હોવો જોઈએ. નાણાં મંત્રાલયના આર્થિક બાબતોના વિભાગે આ જાહેરનામું બહાર પાડ્યું છે. અત્યાર સુધી, નિયમો અનુસાર, જો કોઈ કંપની તેને પૂરી નહીં કરે, તો સ્ટોક એક્સચેન્જ પર પ્રતિદિન 10 હજાર રૂપિયાનો દંડ લગાવી શકાય છે. ઉપરાંત, પ્રમોટર અને પ્રમોટર ગ્રુપની સંપૂર્ણ હોલ્ડિંગ પણ ડિપોઝિટરી દ્વારા સ્થિર કરી શકાય છે.

માર્ચ સુધીમાં ઇશ્યૂ આવશે

LIC નો ઇશ્યૂ આવતા વર્ષે માર્ચ પહેલા આવવાનો છે. આ દ્વારા સરકાર 80 હજારથી 1 લાખ કરોડ રૂપિયા એકત્ર કરવાની યોજના બનાવી રહી છે. લિસ્ટિંગ બાદ તેનું માર્કેટ કેપિટલાઇઝેશન રૂ. 10-12 લાખ કરોડ થવાની ધારણા છે. એટલે કે, તે દેશની સૌથી મોટી કંપની રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝની નજીક હશે. કંપનીએ યોગ્ય પોલિસીધારકોનો ડેટાબેઝ બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે. ઘણા લોકો પાસે LIC ની એકથી વધુ પોલીસી છે, કંપનીની પ્રક્રિયા એકલ લાભાર્થી નક્કી કરશે. LIC માં સરકારની મૂડી માત્ર 100 કરોડ રૂપિયા છે. જો કે, છેલ્લા 50 વર્ષથી તે માત્ર 5 કરોડ રૂપિયા હતી અને 2012 માં તેને વધારીને 100 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી હતી.

ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ એન્ડ પબ્લિક એસેટ મેનેજમેન્ટ (ડીઆઇપીએએમ), જે સરકારી કંપનીઓમાં હિસ્સો વેચવાની કામગીરી કરે છે, તેણે 15 જુલાઇના રોજ આઇપીઓ માટે બુક રનિંગ લીડ મેનેજર, કાનૂની સલાહકારો અને શેર ટ્રાન્સફર એજન્ટની નિમણૂક માટે અરજીઓ મંગાવી છે.

1 લાખથી વધુ કર્મચારીઓ

LIC પાસે હાલમાં એક લાખથી વધુ કર્મચારીઓ છે. અહીં 12.08 લાખ એજન્ટો છે અને 28.92 કરોડથી વધુ પોલિસી છે. વ્યક્તિગત વ્યવસાય હેઠળ એલઆઈસીની કુલ 28 યોજનાઓ છે. તેમાં એન્ડોમેન્ટ, ટર્મ ઇન્શ્યોરન્સ, બાળકો, પેન્શન, માઇક્રો ઇન્શ્યોરન્સ વગેરે છે. હાલમાં LIC પાસે માત્ર એક જ શેર છે. આ શેર પોતે વિભાજિત થશે અને પછી કરોડો શેર બનાવવામાં આવશે.